Τό Κήρυγμα τοῦ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου

Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς ἐξιστορεῖ λεπτομερῶς τά κατά τήν γέννησιν τοῦ Bαπτιστοῦ (α´5-25 καί 57-80), προσδιορίζει ἀκριβῶς τόν χρόνον τῆς δημοσίας ἐμφανίσεώς του, γενομένης τό 15ον ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Αὐτοκράτορος τῆς Ρώμης Τιβερίου (γ´ 1-2). Οἱ Εὐαγγελισταί Ματθαῖος καί Μᾶρκος, περιγράφουν τήν ἀσκητικήν ζωήν του «ἐν τῇ ἐρήμῳ»: «Εἶχε τό ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπό τριχῶν καμήλου καί ζώνην δερματίνην περί τήν ὀσφύν αὐτοῦ ἡ δέ τροφή αὐτοῦ ἦν ἀκρίδες (βλαστάρια φυτῶν) καί μέλι ἄγριον» (Ματθ. γ´4, Μάρκ.α´ β), ὑπό δέ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου χαρακτηρίζεται ὡς «ἄνθρωπος ἀπεσταλμένος παρά Θεοῦ», ὁ ὁποῖος «ἦλθεν εἰς μαρτυρίαν, ἵνα μαρτυρήση περί τοῦ φωτός, ἵνα πάντες πιστεύωσι δι’ αὐτοῦ» (α´ 6-7). Μεταξύ τοῦ Ἰωάννου καί τοῦ Ἰησοῦ δέν ὑπῆρχε σύγχυσις, διότι «οὐκ ἦν ἐκεῖνος τό φῶς, ἀλλ᾽ ἵνα μαρτυρήση περί τοῦ φωτός». Ὁ ἴδιος διεκήρυξε πρός τούς ἐρωτήσαντας αὐτόν ἀπεσταλμένους ἱερεῖς καί λευΐτας τῶν Ἱεροσολύμων, πρός τούς ὁποίους εἶπεν: «Οὐκ εἰμί ἐγώ ὁ Χριστός» (Ἰωάν. α´ 19-22).

Ὁ Ἰωάννης, καί κατά τούς τέσσαρας Εὐαγγελιστάς ἦτο ἡ προφητευθεῖσα ὑπό τοῦ Ἠσαΐου «Φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ», ἐκήρυξε δέ «Εἰς πᾶσαν τήν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου» (Λουκ. γ´ 3) καί ἔλεγε: «Μετανοεῖτε ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν Οὐρανῶν» καί ἐβάπτιζε τά πρός αὐτόν προστρέχοντα πλήθη ἐν τῶ  Ἰορδάνη ποταμῶ «βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» ἀφ᾽οὗ ἐξωμολογοῦντο ἐνώπιόν του τάς ἁμαρτίας των. «Ἔρχεται, ἔλεγε ὁ Βαπτιστής - ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμί ἄξιος κύψας λῦσαι τόν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων Αὐτοῦ. Ἐγώ μέν ἐβάπτισα ὑμᾶς ἐν ὕδατι, αὐτός δέ βαπτίση ὑμᾶς ἐν Πνεύματι Ἁγίω». Καί ὅταν μεταξύ τοῦ πλήθους εἶδε καί τόν Ἰησοῦν Χριστόν, μετ’ ἐνθουσιασμοῦ ἐφώναξε πρός τά πλήθη : «Μέσος ὑμῶν ἔστηκεν ὅν ὑμεῖς οὐκ οἴδατε» (Ἰωάν. α´. 26). Τά κατά τό κήρυγμα τοῦ Ἰωάννου διηγοῦνται λεπτομερῶς καί οἱ τέσσαρες Εὐαγγελισταί μέ χαρακτηριστικές ἕκαστος λεπτομέρειες (Ματθ. γ΄5-12, Μάρκ. α´ 4-8, Λουκ. γ´3-18, Ἰωάν. α´15-28).

Ἐκ τῶν Εὐαγγελικῶν μαρτυριῶν περί τοῦ κηρύγματος τοῦ Bαπτιστοῦ ἡ τοῦ Ματθαίου (κεφ. γ´ 1-6) ἀναγινώσκεται ἐν τῆ Ἐκκλησία μας εἰς τήν Πρώτη Ὥραν τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων. Τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου (Κεφ. α´ 1-8) ἀναγινώσκεται εἰς τήν Λειτουργίαν τῆς Κυριακῆς πρό τῶν Φώτων καί τῆς Τρίτης Ὥρας τῆς Παραμονῆς. Ἡ τοῦ Λουκᾶ (Κεφ. γ΄1-8) ἀναγινώσκεται εἰς τήν Ἑνάτην  Ὥραν καί εἰς τήν Λειτουργίαν τῆς παραμονῆς.

Βάπτισις τοῦ Κυρίου

Ἐν συντομία διηγοῦνται οἱ τρεῖς πρῶτοι Εὐαγγελισταί τά κατά τήν ἐν τῶ  Ἰορδάνη Βάπτισιν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὑπό τοῦ Ἰωάννου (Ματθ. γ΄13-17, Μάρκ. α´ 9-11, Λουκ. γ' 21-23).

Ὁ Ἰωάννης ἐδίσταζε νά πράξη τοῦτο καί ἔλεγε πρός τόν ἐρχόμενο Ἰησοῦν «Ἐγώ χρείαν ἔχω ὑπό σοῦ βαπτισθῆναι, καί σύ ἔρχῃ πρός με;» Ἀλλ’ ἠναγκάσθη νά ὑποχωρήση πρό τῆς ἐπιμονῆς τοῦ Κυρίου «Ἄφες ἄρτι oὕτω γάρ πρέπον ἕστιν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην». Καί ὅταν βαπτισθείς ἀνέβαινεν ἀπό τοῦ ὕδατος, «εἶδε σχιζομένους τούς οὐρανούς καί τό Πνεῦμα ὡσεί περιστεράν καταβαῖνον ἐπ’ Αὐτόν καί φωνή ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν: Οὗτος ἐστίν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ὧ ηὐδόκησα».

 Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς παρέχει τήν πληροφορίαν, ὅτι ὅταν ἐβαπτίσθη ὁ Κύριος ἦτο «ὡσεί ἐτῶν τριάκοντα ἀρχόμενος» (Κεφ. γ΄23). Εὐαγγελικές περικοπές ἀναφερόμενες εἰς τήν βάπτισιν τοῦ Κυρίου ἀναγινώσκονται, ἡ μέν κατά Ματθαῖον εἰς τήν Θ. Λειτουργίαν τῆς ἑορτῆς τῶν Θεοφανείων ἡ δέ κατά Μᾶρκον εἰς τήν  Ἕκτην  Ὥραν τῆς παραμονῆς, εἰς τόν  Ὄρθρον τῆς ἑορτῆς τῶν Θεοφανείων καί εἰς τήν Ἀκολουθίαν τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.

Ἡ Μαρτυρία τοῦ Ἰωάννου

Τήν ἑπομένην τῆς ἡμέρας τῆς βαπτίσεως ὑπό τοῦ Ἰωάννου, τοῦ  Ἰησοῦ, εἶδε πάλιν ὁ Ἰωάννης τόν Ἰησοῦν νά ἔρχεται πρός αὐτόν καί στραφεῖς πρός τό πέριξ αὐτοῦ πλῆθος, ἔδειξε Αὐτόν καί εἶπε: «Εἶδε ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Οὗτος ἐστί περί οὗ ἐγώ εἶπον ὀπίσω μου ἔρχεται ἀνήρ, ὅς ἔμπροσθέν μου γέγονεν, ὅτι πρῶτος μου ἦν… τεθέαμαι τό Πνεῦμα καταβαῖνον ὡς περιστερά ἐξ’ οὐρανοῦ καί ἔμεινεν ἐπ’ αὐτόν». Πρόσθεσε ἀκόμη ὁ Βαπτιστής τότε, πώς εἶχε ἀποκάλυψιν Θεοῦ περί τοῦ ὅτι ὁ ὑπ' αὐτοῦ προφητευόμενος Λυτρωτής θά ἦτο ἐκεῖνος, ἐπί τοῦ ὁποίου θά ἔβλεπε «Τό Πνεῦμα καταβαῖνον καί μένον ἐπ’ Αὐτόν» καί συνεπέρανε: «Καγώ ἑώρακα καί μεμαρτύρηκα, ὅτι οὗτος ἐστίν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ».

Τήν μαρτυρίαν αὐτήν τοῦ Bαπτιστοῦ Ἰωάννου μᾶς διέσωσεν ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος (κεφ. α´ 29-34). Ἡ περικοπή τοῦ κατά Ἰωάννην Ἁγίου Εὐαγγελίου ἀναγινώσκεται ἐν τῆ Ἐκκλησία μας εἰς τήν Θ. Λειτουργίαν τῆς ἐπαύριον τῆς ἑορτῆς τῶν Θεοφανείων, ὅταν ἑορτάζεται ἡ Σύναξις τοῦ Τιμίου καί ἐνδόξου Προδρόμου καί Bαπτιστοῦ Ἰωάννου.

Οἱ πειρασμοί τόν Κυρίου

 Ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος (δ΄1-11), ὁ Μᾶρκος (α´ 12-13) καί ὁ Λουκᾶς (δ΄1-13) διηγοῦνται ὅτι, μετά τήν Βάπτισιν ὁ Κύριος «ἐπέστρεψεν ἀπό τοῦ Ἰορδάνου, καί ἥγετο ἐν τῷ πνεύματι εἰς τήν ἔρημον ἡμέρας τεσσαράκοντα πειραζόμενος ὑπό τοῦ διαβόλου, καί οὐκ ἔφαγεν οὐδέν ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις». Τίς λεπτομέρειες τῶν πειρασμῶν τούτων τοῦ Κυρίου γνωρίζομε ἐκ τῶν Εὐαγγελιστῶν Ματθαίου καί Λουκᾶ, ἐξ‘ αὐτῶν δέ ἡ Εὐαγγελική περικοπή τοῦ Ματθαίου ἀναγιγνώσκεται ἐν τῆ  Ἐκκλησία μας, εἰς τήν Θ. Λειτουργίαν τοῦ Σαββάτου μετά τά Φῶτα.

Οἱ μαθηταί τοῦ Ἰωάννου

Ἐκ τῶν μαθητῶν  Ἰωάννου τοῦ Bαπτιστοῦ ὁ Ἀνδρέας καί ὁ Πέτρος εἶχαν ἤδη κάνει τήν προσωπικήν γνωριμία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῆ ὑποδείξει τοῦ Προδρόμου, εἰπόντος πρός αὐτούς: «Ἴδε ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ» μία ἡμέρα κατά τήν ὁποίαν εἶδεν αὐτόν διερχόμενον (Ἰωάν. α´ 35-43). Οἱ ἄλλοι ὅμως μαθηταί τοῦ Ἰωάννου δέν εἶχαν ἀκόμη ἀντιληφθῆ περί τίνος ἐπρόκειτο καί διά τοῦτο, ὅταν εἶδον τόν Ἰησοῦν Χριστόν ἐπανερχόμενον εἰς τήν Ἰουδαίαν καί κηρύσσοντα ἐκεῖ καί βαπτίζοντα, ὅπως καί ὁ διδάσκαλός των, ἔσπευσαν πρός τόν Ἰωάννην καί διαμαρτυρόμενοι, τρόπον τινά, εἶπον πρός αὐτόν: «Ραββί, ὅς ἦν μετά σου πέραν τοῦ Ἰορδάνου, ιὧ σύ μεμαρτύρηκας, ἴδε οὗτος βαπτίζει καί πάντες ἔρχονται πρός αὐτόν». Τότε ὁ Ἰωάννης εἶπε τό περίφημον «Ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλαττοῦσθαι» καί ἔδωσε εἰς τούς μαθητάς του νά ἐννοήσουν, ὅτι ὅλον τό ἰδικόν του ἔργον καί τό ἰδικόν του κήρυγμα, ὡς μοναδικόν σκοπόν εἶχε νά προετοιμάση εἰς τήν ὑποδοχήν τοῦ κηρύγματος Ἐκείνου, ἕνεκα τοῦ ὁποίου αὐτοί, διεμαρτύροντο. Αὐτός (εἶπεν ὁ Βαπτιστής) εἶναι, «ὁ ἐκ τῶν οὐρανῶν ἐρχόμενος» καί «ὅ ἐώρακε καί ἤκουσε, τοῦτο μαρτυρεῖ» καί διά τοῦτο «ἐπάνω πάντων ἐστίν». Αὐτός εἶναι «ὁ Υἱός» καί «ὁ πατήρ ἀγαπᾶ τόν Yἱόv καί πάντα δέδωκεν ἐν τῆ χειρί αὐτοῦ», πρέπει δέ οἱ ἄνθρωποι εἰς Αὐτόν πλέον νά προσέχουν, διότι, «Ὁ πιστεύων τῷ Υἱῷ ἔχει ζωήν αἰώνιον ὁ δέ ἀπειθῶν τῷ Υἱῷ οὐκ ὄψεται ζωήν, ἀλλ' ἡ ὀργή τοῦ Θεοῦ μένει ἐπ’ αὐτόν».

Τόν ἐνδιαφέροντα τοῦτον διάλογον τοῦ Bαπτιστοῦ πρός τούς μαθητάς του μᾶς διέσωσε ὁ Εὐαγγελιστής  Ἰωάννης (κεφ. γ´ 22-36).

Ἡ φυλάκισις τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου

Ἡρώδης ὁ τετράρχης τῆς Γαλιλαίας, ἐλεγχόμενος ὑπό τοῦ Bαπτιστοῦ διά τήν παράνομον συνοίκησίν του μέ τήν  Ἡρωδιάδα, τήν σύζυγον τοῦ ἀδελφοῦ του Φιλίππου καί διά τάς ἄλλας παρανομίας του, «προσέθηκε καί τοῦτο ἐπί πᾶσι» -λέγει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς- «καί κατέκλεισε τόν Ἰωάννην ἐν φυλακῆ». (Λουκ. γ΄19-20). Τήν Εὐαγγελικήν αὐτήν πληροφορίαν ἀναγινώσκομεν εἰς τήν  Ἐκκλησίαν μας κατά τήν Θ. Λειτουργίαν τῆς 9ης  Ἰανουαρίου. Κατά δέ τήν Θ. Λειτουργίαν τῆς Κυριακῆς μετά τά Φῶτα «Ἀκούσας ὁ  Ἰησοῦς ὅτι  Ἰωάννης παρεδόθη, ἀνεχώρησεν εἰς τήν Γαλιλαίαν». Καί ἀφήσας τήν Ναζαρέτ, ἦλθε καί κατώκησεν εἰς Καπερναούμ τήν παραθαλασσίαν, εἰς τά σύνορα τῶν φυλῶν Ζαβουλών καί Νεφθαλείμ. Τήν πληροφορία αὐτή ἔχομε ἀπό τό κατά Ματθαῖον  Ἅγιον Εὐαγγέλιον (κεφ. δ΄ 12-17), τό ὁποῖον διαβλέπει ἐδῶ τήν πραγματοποίηση προφητικῆς προρρήσεως (Ἠσ. θ΄1-2, μβ΄7) καί μᾶς δίδει ὡς περίληψιν τοῦ κηρύγματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τό «Μετανοεῖτε ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν Οὐρανῶν».

Ἀθανάσιος Γαβριήλ